De weteringen zijn de hoofdwatergangen van polder Nijbroek. Waarom zijn de weteringen ooit op deze manier gegraven? Hoe zagen ze er vroeger uit? Het Gelders Genootschap onderzocht de historie van de weteringen. Met kennis van het verleden, kunnen we namelijk op zoek naar logische plekken voor natuurvriendelijke oevers en waterberging in het heden.
Het maken van ‘Nijbroekse’ oevers
Het waterschap heeft de opgave natuurvriendelijke oevers aan te leggen, ten behoeve van de ecologie en biodiversiteit in en aan het water. Wellicht is het mogelijk om deze nieuwe oevers plaatselijk te verbreden, om tegelijkertijd in de behoefte aan ruimte voor waterberging te voorzien. Het maken van zulke ‘klimaatmantels’ langs de weteringen is interessant voor de wateropgave, maar ook voor het versterken van het landschap. Slingerende weteringen met groene oevers vormen een fraai contrast met de strakke akkers en weilanden. Door goed naar de geschiedenis van de Nijbroekse weteringen te kijken, ontdekken we welke plekken geschikt zijn hiervoor.
Onderzoek naar de historie van de Nijbroekse weteringen
Historici van het Gelders Genootschap onderzochten daarom hoe de weteringen in de loop der jaren zijn ontstaan en aangepast. Aan de hand van bestaande literatuur en kaartenanalyses is het ontstaan van de polder Nijbroek en de weteringen geschetst, van zo’n 50.000 jaar geleden tot nu.
Het tijdperk vóór het bestaan van de weteringen
Vóór de inpoldering van Nijbroek, waren er geen weteringen. Ron Kamperman vertelde tijdens de bijeenkomst op 13 september 2021 al over het ontstaan van de IJssel en de kleine beekjes die vanaf de Veluwe door Nijbroek richting de IJssel stroomden. Onderzoekers van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) deden grondboringen om deze vermoedelijke beekdalletjes verder te bestuderen. In de opbouw van de Nijbroekse ondergrond zag fysisch geograaf Harm Jan Pierik inderdaad de oude bodem van de beekjes terug.
Weteringen naar het noorden
Met de inpoldering van het drassige Nijbroek, hebben de ontginners een heel nieuw watersysteem gegraven. De weteringen vormden de hoofdwatergang, die het water uit de polder naar het noorden afvoerden. Op oude kaarten zijn deze weteringen goed herkenbaar. Soms zijn ze kronkelend getekend, soms meer rechtgetrokken.
Slingerende Nijbroekse Wetering
Na 1800 werden en een stuk gedetailleerdere kaarten van Nederland gemaakt, ook van Nijbroek. De weteringen zijn op deze kaarten nauwkeuriger te bestuderen. Wat vooral opvalt, is dat de Nijbroekse Wetering aan het begin van de 19e eeuw nog behoorlijk kronkelde. Daarnaast valt op dat er langs de wetering veel percelen liggen die op de kaart worden aangeduid als ‘natte gronden’. Deze natte gronden liggen op de lagergelegen delen van de polder, soms deels in de oude beekbeddingen. De Nijbroekse Wetering had hiermee een ander karakter dan bijvoorbeeld de Grote Wetering, die al grotendeels was rechtgetrokken. Ook de Terwoldsche wetering was rond 1830 voornamelijk recht, met uitzondering van het noordelijke deel waar de waterloop de Zeedijk volgde.
Na 1957: Nijbroekse Wetering recht(er) getrokken
Lange tijd veranderden de weteringen niet. Maar herhaaldelijke wateroverlast was rond 1959 aanleiding voor verbetering van de Nijbroekse waterhuishouding. Er werden plannen gemaakt om de Nijbroekse Wetering te verruimen en grotendeels recht te trekken om sneller water af te kunnen voeren. Ook werden grondboringen uitgevoerd om te onderzoeken of de vrijgekomen grond gebruikt zou kunnen worden voor het ophogen van terreinen die vaak onder water stonden. In 1967 was de aanpak van de Nijbroekse Wetering voltooid. Vooral het deel ten noorden van de Vaassenseweg was veranderd.
Je ziet daarnaast het grondgebruik in 1832. De donkergroene percelen waren bos; de blauwe percelen waren ‘natte gronden’. De lichtblauwe strook door het landschap geeft de plek van een (zeer) oude beekbedding weer. (Tekening: Open Kaart)
Kennis van het verleden als inspiratie voor oplossingen voor het heden
Kennis van de geschiedenis van de weteringen brengt plekken in beeld waar de weteringen wellicht (weer) meer zouden kunnen slingeren, waar geschikte plekken voor waterberging zijn en hoe natuurvriendelijke oevers aangelegd zouden kunnen worden. Dit moet natuurlijk samengaan met grondeigenaren die het zien zitten om een strook van de grond langs de weteringen ter beschikking te stellen voor deze nieuwe oevers. We zijn inmiddels in gesprek met verschillende grondeigenaren die mee doen.
Heb je ook grond aan de weteringen en vind je het interessant eens te praten over een andere inrichting van de oevers? Neem dan contact met ons op!
