Waarom aan de slag met water in polder Nijbroek?

Waterschap Vallei en Veluwe en gemeente Voorst gaan samen met Nijbroekers op zoek naar passende plekken voor waterberging, het vasthouden van water en slimmer peilbeheer, van polderslootje tot gemaal. Maar waarom is dit nodig? Christian Huising, hydroloog bij het waterschap, vertelt waarom aanpak van het Nijbroekse watersysteem noodzakelijk is.

Het veranderende klimaat, met hevige regenbuien en langere periodes van droogte, vraagt om aanpassing van ons watersysteem en de inrichting van onze gronden. Christian Huising, hydroloog en planvormer bij waterschap Vallei en Veluwe legt uit dat dit één van de belangrijkste opgaven is waar de Nederlandse waterwereld voor staat. “Het watersysteem kan de toenemende hoosbuien niet goed verwerken. Ook sluit het huidige peilbeheer, dat gericht is op snelle afvoer van het regenwater naar de rivier, niet meer aan bij de steeds langere droge periodes. Het peilbeheer is eigenlijk te statisch. Er wordt te weinig geanticipeerd op (weers)voorspellingen en bodemvocht- en grondwateromstandigheden.” Dit vergroot het risico op schade door wateroverlast en verdroging.

Christian vertelde over de wateropgave tijdens de eerste bijeenkomst met Nijbroekers en Terwoldenaren op 21 juni 2021. Deze bijeenkomst was digitaal, de presentatie van Christian is onderaan dit artikel terug te kijken.

Aanleiding: wateroverlast, droogte en de slechte staat van het Baron van der Feltz-gemaal

Het veranderende klimaat is ook voelbaar in en rond polder Nijbroek. “Er zijn vier concrete aanleidingen om nu in dit gebied aan de slag te gaan”, vertelt Christian. “De eerste aanleiding is de slechte staat en beperkte capaciteit van het Baron van der Feltz-gemaal aan de Bandijk. Dit gemaal staat in Terwolde, maar is verbonden met het achterliggende gebied. Het gemaal speelt een belangrijke rol in de waterhuishouding van Nijbroek, maar is momenteel niet in staat dit op een goede manier te doen.”

“Een tweede aanleiding is wateroverlast. De wettelijk afgesproken norm wordt momenteel niet gehaald, wat betekent dat de kans op wateroverlast op ongewenste plekken momenteel te groot is in Nijbroek. Verder is droogte een belangrijke aanleiding. We moeten iets doen om te voorkomen dat het Nijbroekse landschap verdroogt in de steeds langere periodes zonder regen. Bij droogte wordt nu vaak water vanuit de IJssel ingepompt in het gebied, maar beter is het om lokaal hemel- en kwelwater beter vast te houden en te benutten om droogte tegen te gaan.” Tot slot noemt Christian natuurdoelen als aanleiding.

Slechte staat van het Baron van der Feltz-gemaal

Het Baron van der Feltz-gemaal aan de Bandijk in Terwolde is in slechte staat. “Er zitten scheuren in het gebouw en ook de machines werken niet meer optimaal. De potentiële pompcapaciteit wordt niet meer gehaald, door slijtage en regelmatige storingen”, vertelt Christian. Dit betekent dat het gemaal minder water af kan voeren bij veel regen. Het water dat het gemaal aan de Bandijk niet af kan voeren, stroomt via Nijbroek naar het gemaal bij Wapenveld, wat (extra) druk op het Nijbroekse watersysteem geeft.

Een te grote kans op wateroverlast in polder Nijbroek

De kans op wateroverlast is in Nijbroek op dit moment te groot. In 2010 bijvoorbeeld inundeerde (onderlopen) een aanzienlijk deel van de polder en waren er veel klachten van wateroverlast. Op nationaal niveau zijn er afspraken gemaakt wat een aanvaardbaar risico op overstromingen is. Voor Nijbroek hanteert het waterschap de norm T10, dat betekent dat het Nijbroekse landschap om moet kunnen gaan met hevige hoosbuien die gemiddeld eens in de tien jaar voorkomen. Deze norm wordt nu niet gehaald, geeft Christian aan. “Als we een berekening maken met een ‘T10 hoosbui’, dan stroomt meer dan de toegestane 5% van het Nijbroekse land onder water.”

In het verleden is er daarom al een en ander gedaan. Zo zijn de weteringen gebaggerd, om de afvoerende functie weer maximaal te maken. Ook is de stuw aan de Vloeddijk verbreed en de duiker vervangen door een brug, om meer water te kunnen afvoeren bij veel regen. Maar er is meer nodig.

Verdroging van het landschap

Naast toenemende hoosbuien, leidt de verandering van het klimaat ook tot langere periodes van droogte. Het grondwaterpeil zakt en het landschap droogt uit. Dit is schadelijk voor planten en dieren.

In droge perioden wordt er, door gemaal Terwolde, water uit de IJssel richting de polder gepompt. Dat is nodig omdat de watervraag groter is dan het natuurlijke systeem kan leveren. IJsselwater is echter gebiedsvreemd water. Het is wenselijk om meer ‘lokaal’ hemel- en kwelwater te gebruiken, omdat dat van betere kwaliteit is. Daarnaast speelt dat het water bij (hele) lage IJsselwaterstanden onvoldoende of helemaal niet kan worden ingepompt. Christian: “De inlaat staat lucht te happen in droge zomers als in 2018. Er is destijds een noodpomp neergezet, maar dat is niet ideaal.”

Natuurdoelen

Naast het voorkomen van wateroverlast en droogte, heeft het waterschap de taak om de biodiversiteit in en langs het water te verbeteren, o.a. door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers. Dit is een oever die een meer geleidelijke overgang van land naar water heeft, met meer ruimte voor verschillende soorten planten en dieren. “Ook in polder Nijbroek is het de bedoeling te werken aan deze natuurdoelen. We maken de oevers van (een deel van) de weteringen graag natuurvriendelijk.”

Op zoek naar lokaal maatwerk voor bergen, vasthouden en slimmer peilbeheer

Het gemaal aan de Bandijk wordt opgeknapt en uitgebreid om meer water uit te kunnen pompen en beter water in te kunnen laten bij een lage IJssel. Maar alleen de aanpak van het gemaal is niet genoeg om wateroverlast en droogte te voorkomen. “We moeten op zoek naar passende plekken voor waterberging bij hoosbuien. Ook moeten we kijken hoe we water beter vast kunnen houden bij droogte”, geeft Christian aan. Dit vraagt om aanpassingen in het landschap, maar óók om slimmer peilbeheer. “Het beleid was altijd gericht op snelle afvoer van het water, maar dit kan veel beter en slimmer. Door water minder af te voeren als er droogte wordt voorspeld bijvoorbeeld.”

Hoe zouden we in Nijbroek water kunnen bergen en vasthouden? En hoe zouden we slimmer met het peilbeheer om kunnen gaan? En hoe zijn deze ingrepen te combineren met andere doelen, bijvoorbeeld op het gebied van biodiversiteit? “Daar denken we de komende tijd graag samen met Nijbroekers over na. We zoeken naar oplossingen die passen bij het Nijbroekse landschap en horen graag welke ideeën daarvoor zijn.”

Er worden verschillende oplossingsrichtingen voor het bergen en vasthouden van water verkend. Ook zoeken we naar slimme combinaties met andere opgaven, op het gebied van bijvoorbeeld ecologie en landschapsversterking.

https://youtu.be/yUjmYbl08_k?si=ioKJJr0yCj_JJEAh
 
Hydroloog Christian Huising van waterschap Vallei en Veluwe vertelt waarom aanpak van het Nijbroekse watersysteem en het gemaal aan de Bandijk in Terwolde noodzakelijk is.

Foto bovenaan is genomen door dhr. Wassink

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

(circa vier nieuwsbrieven per jaar)

Bij inschrijven ga je akkoord met de verwerking van je gegevens volgens ons privacystatement.

Ga naar de inhoud